Xalqımızda «Tilge itibar-elge itibar» dep biykarǵa aytılmaydı. Sebebi, til-xalıqtıń ullı ruwxıy múlki, onda millettiń ózgesheligi ásirlik tariyxı, mádeniyatı menen úrp-ádetleri qáliplesedi hám saqlanadı. Adam tálim-tárbiyasız, óner-bilimsiz, is-háreketsiz ómir súriwi múmkin emes. Hár bir jámiyet aǵzası óz milletiniń perzenti bolǵanlıqtan qatnas quralı bolǵan – til arqalı ǵana tálim-tárbiya, óner-bilim úyrenedi. Eliniń ruwxıy baylıǵı, mádeniyatınıń bir forması bolǵan tildi qádirleydi, qásterleydi. Sonlıqtan onda hár bir xalıqtıń milletlik sana-seziminiń, oylawınıń, minez-qulqınıń belgileri saqlanadı. Xalıqtıń milliy ózgeshelikleri, mádeniyatı, úrp-ádeti, ádebiy-estelikleri, onıń psixikalıq minez-qulqı, oy-pikiri til arqalı ǵana áwladtan áwladqa ótip baradı.
Til-milletti táripleytuǵın ruwxıy tiykar, onıń áhmiyetli belgisi, úzliksiz ajıralmas bir bólegi. Tilimiz rawajlanbaqta, onda júzlep ǵalaba xabar quralları, sabaqlıqlar, kórkem ádebiyat basılıp shıǵarılmaqta, radio hám televidenie óz esittiriw hám kórsetiwlerdiń belgili bólegin mámleketlik tilde alıp barılmaqta. Óz ana tilin bilmey turıp basqa tillerdi úyreniw múshkil. Óz ana tilin bilmey, bul tilde jaqsı sóyley almay turıp, basqa tilde jaqsı sóylew qıyın. Sonday-aq, til kewildiń gilti. Sol sebepli, kewildegi tilge shıǵadı. Sáwbetlesiwinen renjip turǵan adamnıń tilinen jaqsı hám shiyrin sózdi tartıp alıw qıyın. Tilimizdegi sózlerimiz hámmemizge xızmet qıladı. Tek hár kim óz aqıl-parasatı menen sózlerdi tańlap alıp islete beredi, ol kemimeydi, kerisinshe bayıp bara beredi. Tilimizdegi sózlerden gápimiz, gápimizden bolsa qatnas mádeniyatımız júzege shıǵadı.
Tilimizdegi sózler arqalı jaqsılıq hám jamanlıqtı, jawızlıq hám jaqsılıqtı ańlap jetemiz. Sonıń ushın da tilimizden shıǵıp atırǵan hár bir sózge juwapker de ózimiz. Sebebi, xalıq danalıǵındaǵı «Til qılıshtın keskir», «Sózińdi sóyle abaylap, sózden tuwar ashshılıq», «Súydiretuǵın da til, kúydiretuǵın da til», «Jaqsınıń sózi mazalı, jamannıń sózi ızalı», «Jaqsı sóz shekerdey, jaman sóz záhárdey» sıyaqlı naqıllar da biykarǵa aytılmaǵan. Tilimizdi tazalawshı hám ózimiz bolayıq. Til, sóz hám qarım-qatnassız jasay almaymız. Tilimiz sózdi tınıq shıǵarsa, sózimiz gózzal qarım-qatnasımız shiyrin boladı.
Gózzal Ótepbergenova.
3,135
